انواع زبان های برنامه نویسی کدام اند؟
اگر می خواهی آگاهانه انتخاب کنی، باید انواع زبان های برنامه نویسی را بفهمی. بنابراین در این راهنمای فشرده، زبان ها را با معیارهای عملی دسته بندی می کنیم. سپس با چند مثال کوچک، تفاوت ها را لمس می کنی و بهتر تصمیم می گیری.
- سطح انتزاع: پایین تا بالا
- نحوه اجرا: Compiled در برابر Interpreted
- سیستم تایپ: Static/Strong در برابر Dynamic/Weak
- پارادایم ها: OOP، Functional، Procedural، Logic
- حوزه کاربرد: General-purpose و Domain-specific
- هم روندی و Async: مدل ها و کاربرد
- مدیریت حافظه: دستی یا GC
- چطور انتخاب کنیم؟
- پرسش های پرتکرار
- جمع بندی
سطح انتزاع: پایین تا بالا
زبان های سطح پایین نزدیک به سخت افزارند و کنترل دقیق می دهند. اما هزینه یادگیری و زمان توسعه بیشتر می شود. در مقابل، زبان های سطح بالا توسعه سریع تر، کتابخانه های غنی و خطای انسانی کمتر دارند. بنابراین با نیاز محصول تصمیم بگیر.
- پایین: Assembly، C.
- میانی/سیستمی: C++، Rust.
- بالا/اسکریپتی: Python، JavaScript، Ruby.
نحوه اجرا: Compiled در برابر Interpreted
زبان های کامپایل شونده معمولا سریع تر و قابل پیش بینی تر هستند. در مقابل، زبان های تفسیری چرخه توسعه کوتاه تر و انعطاف بیشتری دارند. البته بسیاری از زبان ها ترکیبی اند و JIT یا بایت کد دارند.
نمونه C (Compiled)
#include <stdio.h>
int main(){ printf("Hello, compiled world!\n"); return 0; }کد با کامپایلر به باینری تبدیل می شود؛ اجرا سریع و وابسته به پلتفرم است.
نمونه Python (Interpreted/JIT-able)
def area(r): return 3.14*r*r
print(area(2))کد مستقیم توسط مفسر اجرا می شود؛ چرخه آزمایش کوتاه است و توسعه سریع تر پیش می رود.
سیستم تایپ: Static/Strong در برابر Dynamic/Weak
تایپ ایستا خطا را زود کشف می کند و بازآرایی را امن تر می کند. در مقابل، تایپ پویا سرعت نمونه سازی را بالا می برد. همچنین شدت تایپ، تبدیل های ضمنی خطرناک را محدود یا آزاد می کند.
- Static & Strong: Rust، Go، Java، #C.
- Dynamic & Strong: Python، Ruby.
- Mixed/Gradual: TypeScript، Python با type hints.
نمونه TypeScript (Static/Strong)
function sum(a:number,b:number){ return a+b }
// sum("2",3) // خطا زمان کامپایلپارادایم ها: OOP، Functional، Procedural، Logic
پارادایم یعنی سبک فکر کردن. OOP حول آبجکت و کپسوله سازی می چرخد. Functional به توابع خالص، تغییرناپذیری و ترکیب تکیه می کند. Procedural روی توالی دستورات استوار است. Logic مبتنی بر قاعده و استنتاج کار می کند.
- OOP: #C، Java، Kotlin.
- Functional: Haskell، Elixir؛ همچنین قابلیت های functional در JavaScript و #C.
- Procedural: C، Pascal.
- Logic: Prolog.
نمونه تابع خالص (JavaScript)
const double = x => x*2; const arr=[1,2,3]; console.log(arr.map(double));حوزه کاربرد: General-purpose و Domain-specific
زبان های عمومی در طیف وسیعی از پروژه ها جواب می دهند. اما زبان های دامنه محور برای مسئله ای خاص طراحی می شوند و بهره وری بی نظیر می دهند. بااین حال، قفل شدن به ابزار ممکن است ریسک باشد.
- General-purpose: Python، JavaScript، Go، #C.
- Domain-specific: SQL برای داده، R برای آمار، Verilog برای سخت افزار.
هم روندی و Async: مدل ها و کاربرد
زبان ها مدل های مختلفی برای هم روندی دارند: نخ ها، async/await، Actorها یا گرین تردها. بنابراین با ماهیت کار بارگذاری I/O یا CPU، مدل مناسب را انتخاب کن.
نمونه Async (JavaScript)
async function getJson(u){ const r=await fetch(u); return r.json(); }
getJson("/api").then(console.log);مدیریت حافظه: دستی یا GC
در مدیریت دستی، سرعت و کنترل می گیری اما مسئولیت بالاست. در GC، جمع آوری زباله حافظه را آزاد می کند و بهره وری توسعه را بالا می برد. بااین حال، توقف های GC باید رصد شود.
- دستی/مالکیت: C، C++، Rust (مالکیت/وام گیری ایمن).
- GC: Java، #C، Go، JavaScript.
چطور از میان انواع زبان های برنامه نویسی انتخاب کنیم؟
ابتدا محدودیت ها را بنویس: عملکرد، تیم، زمان، اکوسیستم و نیازهای امنیتی. سپس یک زبان غالب با جامعه فعال انتخاب کن. بعد، با یک نمونه واقعی کوچک، فرض ها را تست کن و تصمیم را تثبیت کن.
- تعریف معیارها: کارایی، سرعت توسعه، استخدام پذیری.
- ارزیابی اکوسیستم: بسته ها، ابزار، مستندات.
- آزمایش کوچک: پروتوتایپ قابل اندازه گیری.
پرسش های پرتکرار
آیا باید یک زبان را عمیق یاد بگیرم یا چند زبان را سطحی؟
ابتدا یک زبان را عمیق یاد بگیر. سپس با نیاز پروژه، زبان دوم را اضافه کن. بنابراین عمق، بعد از آن عرض.
برای شروع، زبان سریع تر یا ساده تر؟
برای شروع، سادگی و اکوسیستم مهم تر است. سپس با پروژه های واقعی، بهینه سازی و زبان های سیستمی را یاد بگیر.
جمع بندی
انواع زبان های برنامه نویسی متنوع اند؛ اما معیارهای عملی انتخاب را ساده می کنند. اکنون یک معیار بنویس، یک پروتوتایپ بزن و نتیجه را اندازه بگیر. سپس انتخابت را در تیم مستند کن و اجرا را شروع کن. برای شروع مسیر، از راهنماهای داخلی هم کمک بگیر.
مطلب مرتبط: برنامه نویس کیست؟ | همچنین مسیر آموزش پایتون را ببین.
